Historia
DEZERTER - Historia
Dezerter został założony wiosną 1981 r. przez uczniów warszawskiego technikum elektronicznego Krzysztofa Grabowskiego (perkusja, teksty) i Roberta „Robal” Materę (muzyka, gitara, głos). Zespół pierwotnie nazywał się SS-20 (od radzieckich pocisków balistycznych, rozmieszczonych m.in. na terytorium Polski), a jego skład uzupełnili: Darek „Stepa” Stepnowski (bas, głos) i Darek „Skandal” Hajn (głos).
Zespół po raz pierwszy wystąpił publicznie w listopadzie 1981 r. podczas X Mokotowskiej Młodzieżowej Jesieni Muzycznej, przeglądu zespołów amatorskich. Grupa otrzymała wyróżnienie, ale do wręczenia nagród nie doszło ze względu na wprowadzenie stanu wojennego. Po kilku burzliwych, czasem nawet przerywanych, koncertach zespół zakwalifikował się do festiwalu w Jarocinie (1982), na którym wystąpił z wielkim powodzeniem.
Ze względu na kontrowersyjna nazwę grupa szybko przestała mieć okazję do koncertowania i stanęła przed wyborem: zakończenie działalności lub zmiana nazwy. Muzycy wybrali drugą opcję i od 15 września 1982 r. grupa występuje jako Dezerter. Wiosną 1983 r. Dezerter pierwszy raz wszedł do profesjonalnego studia nagraniowego, aby zarejestrować cztery utwory, wydane później w formie EP-ki.
W tym samym roku zespół ponownie wystąpił w Jarocinie, a kolejny występ na tym festiwalu (Jarocin’84) przeszedł do historii ze względu na awanturę z organizatorami. Zapis koncertu (i owej zadymy) ukazał się na kasecie „Jeszcze żywy człowiek” wydanej przez sam zespół pod szyldem wytwórni Tank Records. W 1985 r. Stepę zastąpił Paweł Piotrowski. Rok później ze śpiewania zrezygnował Skandal, a jego obowiązki przejął Robal i od tego momentu Dezerter funkcjonuje jako trio.
W 1987 r. nakładem amerykańskiego wydawnictwa Maximum Rock'n'Roll wyszła płyta „Underground out of Poland”, a po wielu latach starań muzycy wreszcie otrzymali paszporty od komunistycznych władz i mogli zacząć wyjeżdżać za granicę. Tak rozpoczął się nowy etap w historii zespołu czyli koncerty w Europie Zachodniej. Od 1988 udało się zorganizować kilka ważnych tras, zarówno na Zachodzie (Niemcy, Francja, Szwajcaria, Holandia), jak i na Wschodzie (Ukraina), których apogeum przypadł na rok 1990, w którym Dezerter zawitał również do Japonii. Okres koncertów za granicą zbiegł się z zawieszeniem grania w Polsce. W związku z nasilającymi się awanturami i brakiem bezpieczeństwa muzyków i publiczności w 1987 r. Dezerter zawiesił działalność koncertową. Wznowił ją dopiero w grudniu 1989 r.
W 1987 roku Dezerter miał wreszcie możliwość zarejestrować pierwszą długogrającą płytę w Polsce. W związku z istniejącą cenzurą, nie obeszło się bez kłopotów. Cenzor zażądał zmian w tekstach i okładce albumu oraz zakazał tytułu „Kolaboracja”. Zespół uparł się zaś, aby ingerencje cenzury były słyszalne dla odbiorców i zamiast zmieniać zakwestionowane słowa umieścił w ich miejsce „piki”. W związku z tym nakład płyty został ograniczony i była ona dostępna tylko dla wybrańców należących do klubu płytowego.
Następnym wydawnictwem była „Kolaboracja II” z 1988 r. Dezerter postanowił nazywać tak swoje kolejne płyty, traktując to jako ironiczny komentarz do współpracy z państwowymi wytwórniami płytowymi (innych wtedy nie było). W tym czasie zaczęły również pojawiać się propozycje występów w telewizji. Jednak była ona wciąż kojarzona z reżimem i Dezerterzy nie bardzo mieli ochotę się tam pokazywać. A jeśli już, to na własnych zasadach. I tak np., gdy zespół otrzymał zaproszenie do programu prowadzonego przez Wojciecha Manna i Jana Chojnackiego zaproponował, że wystąpi w maskach świń i zagra na żywo, a nie z playbacku. Jak się można domyślać, warunki nie zostały spełnione i do występu nie doszło.
Kiedy zmienił się ustrój w Polsce, zmieniły się warunki funkcjonowania zespołu. To, co do tej pory było niemożliwe, czyli regularne koncertowanie i wydawanie płyt, stało się głównym zajęciem dla muzyków na kolejną dekadę. Pierwszą płytą nagraną w wolnej Polsce był album „Wszyscy przeciwko wszystkim” (1990), kolejną „Blasfemia” z 1992 r. W 1993 r. z zespołu odszedł Paweł Piotrowski, a Matera z Grabowskim zajęli się przygotowaniem materiału na nową płytę („Ile procent duszy?”, 1994). Kilka koncertów z Dezerterem zagrał na basie Mariusz „Zyziek” Zych, a niebawem na stałe do składu dołączył Tony von Kinsky.
Na przełomie 1993 i 1994 r. Matera i Grabowski zostali zaproszeni do współredagowania pierwszego w pełni niezależnego programu w TVP - „Alternativi”. Program zajmował się szeroko pojętą kulturą alternatywną i doczekał się ponad trzydziestu odcinków. Następnym nieszablonowym pomysłem zespołu było zaproszenie do współpracy wokalisty zespołu Deuter Pawła „Kelnera” Rozwadowskiego, z którym Dezerter zarejestrował dwadzieścia piosenek nieistniejącego wówczas Deutera. Materiał ukazał się na płycie („Deuter”, 1995) i był promowany dwiema trasami koncertowymi z udziałem Kelnera. Będąc w znakomitej formie artystycznej zespół szybko nagrał kolejny materiał – „Mam kły mam pazury” (1996), a następnie „Ziemia jest płaska” (1998), na której pojawił się nietypowy dla Dezertera instrument – akordeon. Gościnnie zagrali na nim Jarek Smak i Arek Waś.
Koniec lat 90. to malejąca ilość koncertów i opuszczenie pokładu przez Tony’ego. W związku z czym grupa ponownie jako duet stworzyła album „Decydujące starcie” (2000). W tym samym roku nowym członkiem Dezertera został znany z Kolaborantów i Heya Jacek Chrzanowski, który gra z zespołem do dziś. W 2004 r. powstała płyta „Nielegalny zabójca czasu”, a także zostało zrealizowane pierwsze w historii zespołu DVD – koncert na X Przystanku Woodstock.
XXI wiek to również wzmożona aktywność koncertowa za granicą. Zespół regularnie odwiedza Wielką Brytanię (między innymi trasa z udziałem Katarzyny Nosowskiej w 2002 r.) oraz incydentalnie USA (w 2009 r. był gościem festiwalu „Walc Rebeliantów: Muzyka Undergroundowa zza Żelaznej Kurtyny”, który odbył się w Nowym Jorku). A także wizyty w innych krajach (Czechy, Niemcy, Finlandia).
Wydana w 2010 roku płyta „Prawo do bycia idiotą” została nagrodzona Fryderykiem za album roku, co było drugim w historii wyróżnieniem zespołu. Rok 2014 przyniósł kolejne wydawnictwo „Większy zjada mniejszego”.
W sierpniu 2016 ukazuje się reedycja pierwszej winylowej EP z 1983, z nową szatą graficzną.
Post scriptum
Przez lata piosenki Dezertera ukazywały się na wielu składankach w Polsce i zagranicą oraz trafiły na ścieżki Dźwiękowe kilku filmów.
W 1994 r. Paweł „Konjo” Konnak uczynił Dezerterów bohaterami swojego dokumentalnego filmu „Nie ma zagrożenia”.
W 2006 r. ukazał się album „Nie ma zagrożenia, jest Dezerter”, na którym znalazł się zestaw piosenek Dezertera wykonany przez kilkadziesiąt innych zespołów.